معارف گياهى / ج‏5 / 336 / اپيكا ..... ص : 336
در ايران به «اپيكا» معروف است و در كتب طب سنتى نيز با نام «اپيكا» آورده شده است. به فرانسوى‏Ipecacuana ياIpecacuanha و معمولا در كتب فرانسوى مختصر آن راIpeca مى‏نويسند. و به انگليسى نيزIpecacuanha وIpecac ناميده مى‏شود.
معارف گياهى / ج‏5 / 336 / مشخصات ..... ص : 336
اپيكا گياهى است چندساله، علفى و بلندى آن در حدود 5/ 0 متر است. برگهاى آن متقابل، كامل، بيضى، نوك‏تيز با كناره‏هاى موجى و گلهاى آن سفيد است. ميوه آن كمى آبدار و پس از رسيدن به رنگ خاكسترى تيره مى‏شود. ريشه‏هاى آن ضخيم و گوشت‏دار است. در طب سنتى ريشه آن مستعمل است. ريشه اپيكا را كه در فصل باز شدن گل با گياه از زمين خارج مى‏شود، پس از تميز كردن جدا كرده و در آفتاب خشك مى‏كنند، داراى طعم تلخ و كمى تند و تهوع‏آور است. رنگ پوسته خارجى ريشه خاكسترى و پوشيده از برجستگى‏هاى حلقوى و معمولا در قطعاتى به طول 10- 5 سانتى‏متر و قطر 5- 3 ميلى‏متر به بازار عرضه مى‏شود. انواعى از آن در بازار است و به‏طور كلى سه نوع آن فروخته مى‏شود: اپيكاى با برجستگى‏هاى حلقوى، اپيكاى مخطّط و اپيكاى موجى كه در خواص دارويى با كمى اختلاف مشابه هستند.
معارف گياهى / ج‏5 / 337 / تركيبات شيميايى ..... ص : 337
در ريشه اپيكا آلكالوئيدهاى امتين، سفلين و پسى‏كوترين يافت مى‏شود. طبق بررسى كه در ريشه گياه هندى به عمل آمده است در حدود 98/ 1 درصد انواع آلكالوئيدها وجود داشته كه 39/ 1 درصد آن آلكالوئيد امتين است‏]G .I .M .P[ . به علاوه در ريشه اپيكا يك گلوكوزيد به نام اپيكوزيد وجود دارد كه مقدارش در حدود يك درصد است‏]S .G .I .M .P[ .
معارف گياهى / ج‏5 / 337 / تركيبات شيميايى ..... ص : 337
در ريشه گياه برزيلى كه تجزيه شده، جمع آلكالوئيدها 7/ 2- 2 درصد بوده كه از آن 35/ 1 درصد امتين و 25/ 0 درصد سفلين و 04/ 0 درصد پسى‏كوترين و 006/ 0- 002/ 0 درصد امتامين و 015/ 0- 033/ 0 درصد او- متيل پسى‏كوترين است. در تجزيه ديگرى از اين ريشه 5 آلكالوئيد عمده جدا شده است كه بين آنها امتين و سفلين مهمترين بوده‏اند و بقيه مقدار كمى پسى‏كوترين و اومتيل پسى‏كوترين و مقدار جزئى اپيكامين و هايدرو اپيكامين بوده كه آثار دارويى قابل ملاحظه‏اى ندارند]G .I .M .P[ . به‏طور كلى دو آلكالوئيد عمده ريشه اپيكا امتين و سفلين است كه به علت سمّى بودن مصرف آنها به شكل طبيعى جايز نيست و خوراك آنها نيز خيلى كم و محدود است.
معارف گياهى / ج‏5 / 338 / تركيبات شيميايى ..... ص : 337
در گزارش تجزيه ديگرى آمده است كه در ريشه اپيكا مقدار كمى از يك هتروزيد به نام اپيكا كوانين و يك اسيد به نام اپيكا كوانيك اسيد وجود دارد و به علاوه كمى صمغ و ماده چربى به شكل روغن زيتون نيز از آن جدا شده است.
معارف گياهى / ج‏5 / 338 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
ريشه اپيكا داراى خاصيت مسهلى و قى‏آور است كه در اثر وجود دو آلكالوئيد امتين و سفلين مى‏باشد كه هر دو آنها سمّى هستند و مصرف طبيعى و خالص آنها مجاز نيست و بايد به صورت داروى قابل مصرف تهيه شوند. امتين آلكالوئيدى است كه در پوست ريشه اپيكا وجود دارد. طعم آن تلخ و در آب گرم كاملا محلول و در آب سرد كمى حل مى‏شود. تقريبا در 50 درجه سانتى‏گراد ذوب مى‏شود و به جوش مى‏آيد. براى تهيه آن در مقدار كم، ريشه اپيكا را نرم كوبيده و با 4 برابر وزن آن الكل 62 درجه مدت چند روز مى‏خيسانند و با فشار از پارچه گذرانيده و با صافى صاف نموده و تفاله آن را مجددا در 3 برابر وزن اپيكاى اوليه الكل مى‏خيسانند و با فشار صاف كرده و از صافى مى‏گذرانند و دو صاف‏شده را مخلوط كرده تقطير مى‏نمايند تا الكل آن گرفته شود. محصول به دست آمده را با 4 برابر وزن اپيكاى اوليه آب سرد حل مى‏كنند و با كاغذ صاف مى‏نمايند و اين محلول را در گرمخانه خشك مى‏كنند. گردى كه به دست مى‏آيد، امتين طبّى است كه آن را امتين قهوه‏اى نيز مى‏نامند. مقدار مصرف از اين امتين به عنوان قى‏آور تا 2 دسى‏گرم است (2/ 0 گرم) كه در دو دفعه ميل شود. امتين براى معالجه اسهال خونى آميبى مفيد است و مصرف مى‏شود. در هند از ريشه گياه اپيكا به عنوان قى‏آور و براى معالجه اسهال خونى آميبى مصرف مى‏شود. به علاوه براى آن خاصيت نرم‏كننده سينه و معرّق قايل هستند و به علاوه براى جلوگيرى و بند آوردن خونروى از سينه و به‏طور كلى بند آمدن خونريزى نيز تا حدودى مؤثر است.
معارف گياهى / ج‏5 / 339 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
مقدار مصرف گرد اپيكا براى عرق كردن و تسهيل خروج اخلاط سينه تا 5 سانتى‏گرم است كه هر دو يا سه ساعت فاصله مى‏خورند.
معارف گياهى / ج‏5 / 340 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
اپيكا را با قدرى الكل مخلوط كرده و در ظرف مخصوص دپلاسمان داروسازى ريخته و سر آن را مى‏پوشانند و مى‏گذراند كه 24 ساعت بماند بعد باقيمانده الكل را ريخته و با تقطير الكل را از آن خارج مى‏سازند و در حمام ماريه آن را تا حد عصاره نرم قوام مى‏آورند. مقدار 3- 1 دسى‏گرم از اين عصاره قى‏آور است و مصرف 5 ميلى‏گرم تا 5 سانتى‏گرم آن بلغم را خارج مى‏سازد.
معارف گياهى / ج‏5 / 340 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
شربت اپيكا: عصاره اپيكا يك واحد، الكل 60 درجه 3 واحد، آب مقطر 34 واحد و قند سفيد 63 واحد. عصاره را با كمك حرارت ملايم در الكل حل مى‏كنند و قند را خرد كرده در قرعى مى‏ريزند و اين محلول و آب مقطّر را روى آن ريخته و در حمام ماريه حل كرده و صاف مى‏نمايند. هر 20 گرم از اين شربت داراى 2/ 0 گرم عصاره اپيكا مى‏باشد و بهترين داروى قى‏آور است و براى اطفال نيز خوشمزه است.
معارف گياهى / ج‏5 / 340 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
توضيح: دكتر شليمر معتقد است كه گرد ريشه خربزه را مى‏توان به جاى اپيكا به عنوان داروى قى‏آور مصرف نمود.
معارف گياهى / ج‏5 / 396 / خواص - كاربرد ..... ص : 393
در موارد مسموميتهاى حاصله از خوردن زايد بر حد مجاز آكونيت توصيه حكماى طب سنتى هند و ايران اين است كه بايد فورا داروى قى‏آور استعمال شود كه هرچه زودتر سم از بدن خارج شود براى اين كار 12 گندم گرد نرم اپيكا، يك گندم امتيك (قى‏آور است) را در يك فنجان آب نيم‏گرم مخلوط كرده بياشامند و اين كار را به فواصل 15 دقيقه، چند بار تكرار كنند. براى سهولت قى هربار پس از قى كردن باز معده را با آب نيم‏گرم يا مايع ديگرى پر كنند و معده را با وسايلى خالى نمايند.
معارف گياهى / ج‏6 / 371 / خواص - كاربرد ..... ص : 371
در اسپانيا گلها و برگ بنفشه گونه‏V .tricolor به عنوان محرّك مورد توجه است و در موارد روماتيسم و بيمارى جلدى مصرف مى‏شود. در استعمال داخلى دم‏كرده آن را براى تصفيه خون، رفع جوش، كورك، تب‏خال، دمل و نظاير آن مى‏خورند. ريشه آن در هند به جاى اپيكا براى آوردن قى مصرف مى‏شود و از دم‏كرده ريشه آن براى قطع اسهال خونى كودكان استفاده مى‏شود. در استعمال خارجى 8- 4 گرم گياه و گل آن را در 250 گرم آب 10- 8 ساعت خيس مى‏كنند و معادل ثلث وزن محلول حاصله قند و شير اضافه مى‏نمايند و مى‏جوشانند تا حل شود. از اين محلول براى رفع اكزماى پوست استفاده مى‏شود.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏4 / 356 / خواص - كاربرد: ..... ص : 356
پوست ريشه گياه را اغلب موارد بخصوص در موارد اسهال خونى جانشين اپيكا مى‏دانند. از پوست ريشه گياه براى معالجه بيماريهاى پوست استفاده مى‏شود.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 378 / تيره روناس ..... ص : 377
5- اپيكا: كه داراى ماده‏اى بنام امه تنى است.
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج‏2 / 150 / 1360 - edoC اپيكا hciR. A(torB) ahnaucacepI sileahpeC ..... ص : 150
Code -0631 اپيكاCephaelis Ipecacuanha (Brot) A .Rich
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج‏2 / 150 / 1360 - edoC اپيكا hciR. A(torB) ahnaucacepI sileahpeC ..... ص : 150
اپيكا"Apica " نامى است پارسى ماخوذ ازIpecac فرانسوى كه به گياهى با نام علمى آمده در صدر داده شده است. گياهى است علفى، پايا به بلندى 40- 30 سانتيمتر در قاعده حالت افقى و خزنده دارد و در محل تماس با زمين ريشه‏هائى از آن خارج مى‏شود كه از ريشه‏هاى خارج شده گوشت‏دار و ضخيم براى درمان استفاده به عمل مى‏آيد. برگ‏ها متقابل، ساده بيضوى، نوك‏تيز كناره‏ها موجى و داراى دمبرگ‏ مى‏باشند. گل‏ها كوچك و سفيدرنگ در انتهاى ساقه به صورت مجتمع ديده مى‏شوند ميوه كمى آبدار و پس از رسيدن تيره‏رنگ مى‏شود. سطح خارجى اين نوع اپيكا به رنگ خاكسترى مايل به قرمز يا تيره پوشيده از برجستگيهاى حلقوى بوده و طعم آن تند و تلخ و بوى آن تهوع‏آور مى‏باشد. گياه به حالت خودرو در نواحى گرمسيرى امريكاى جنوبى به‏ويژه جنگل‏هاى مرطوب برزيل، اكوادر و بليوى رويش دارد و در برخى نقاط مانند بنگال و سنگاپور پرورش داده مى‏شود.
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج‏2 / 151 / 1360 - edoC اپيكا hciR. A(torB) ahnaucacepI sileahpeC ..... ص : 150
مى‏باشند. گل‏ها كوچك و سفيدرنگ در انتهاى ساقه به صورت مجتمع ديده مى‏شوند ميوه كمى آبدار و پس از رسيدن تيره‏رنگ مى‏شود. سطح خارجى اين نوع اپيكا به رنگ خاكسترى مايل به قرمز يا تيره پوشيده از برجستگيهاى حلقوى بوده و طعم آن تند و تلخ و بوى آن تهوع‏آور مى‏باشد. گياه به حالت خودرو در نواحى گرمسيرى امريكاى جنوبى به‏ويژه جنگل‏هاى مرطوب برزيل، اكوادر و بليوى رويش دارد و در برخى نقاط مانند بنگال و سنگاپور پرورش داده مى‏شود.
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج‏2 / 151 / تاريخچه: ..... ص : 151
" اپيكا يا اپيكاكوانا به زبان قديم ينگه‏دنيائى بيخ قى گويند، اپيكا سه قسم است يكى قهوه‏اى‏رنگ‏ 1* ديگرى به رنگ ابلق‏ 2* و ثالث به رنگ سفيد 3* مى‏باشد كه مقدار امه‏تين كه جوهر آن است در قهوه اى بيشتر است" پس از شرح شكل ريشه تاريخچه‏اى شبيه به مضمون فوق ذكر مى‏نمايد با اين اختلاف كه به جاى 150 ليور، بيست من و در مقابل 1000 لوئى طلا دو هزار تومان و پرداخت پول از طرف لوئى 14 پس از انجام آزمايشات لازم در بيمارستان به صورت التفات نوشته شده است. درباره موارد مصرف گياه چنين مى‏نويسد: اپيكا به مقدار زيادى مقيى و به مقدار منقسمه معرق و مخرج بلغم‏ 4* است و يك گندم‏ 5* از او مقوى معده بوده اما استعمال او در امراض:
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) ؛ ج‏2 ؛ ص151
اول در نوبه است كه يك ساعت قبل از بروز نوبه بخورانند. در اينجا چون منظور قى است به مقدار تام بدهند.
دوم در حميات متصله مانند مطبقه‏ إ 6* و محرقه‏ إ 7* و امثال آنها و در اين امراض چون در ابتدا استعمال شود مفيد است و بعد از آن افتيمون با معرقات دهند و چون به صاحب مطبقه اين مقيى را دهند اگرچه رفع نگشته ولى مورث او شكسته و مانع از اشتداد شود.
سيم در بعضى اورام مانند ورم مفاصل و ورم بيضه و خيارك و در اين امراض بايد به مقدار منقسمه و به تدريج داد.
چهارم در بعضى امراض چون صرع و ضيق النفس و سياه‏سرفه و اختناق رحم.
پنجم در امتلاء معده و ثفل خواه بواسطه افراط در ماكول و خواه بواسطه اجتماع مواد ردّيه باشد.
ششم در مرض ذوسنطاريا إ 8* و در اين مرض چاى آن مفيدتر است و مى‏توان سفوف‏ إ 9* آن را نيز استعمال نمود ولى به تدريج كه مورث تهوع شده ولى قى نياورد.
هفتم در مرض ... إ 10* بجهت قى.
هشتم در استسقاء در اينجا چون تعريق منظور است به مقدار منقسمه بدهند.
نهم در تخدير عصب باصره كه عبارت از نزول آب سياه باشد به مقدار منقسمه ايضا دهم ... چون جدرى و امثال آن.
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج‏2 / 152 / تاريخچه: ..... ص : 151
در مستعدين سيلان دم، مستعدين سكته، حوامل‏ 11* و صاحبان فتق ممنوع است و قدر شربت‏ 12* اپى‏كا از جهت قى از بيست الى چهل گندم و پس از آن آب نيم گرم بدفعات بخورند و مقدار منقسمه او بجهه تعريق و غيره از يك الى چهار گندم است كه با نيم مثقال رب السوس‏ 13* حبها ساخته 12 قسمت نموده باين نحو كه شصت گندم او را در يك سير و نيم آب مانند چاى دم نموده پس از دم شدن صاف نموده اگر جهت قى باشد به يك نوبت و هرگاه براى تعريق و غيره باشد تا شام به تدريج به‏نوشند و اما تعفين‏ 14* او آن است كه دوازده مثقال اپيكاى كوبيده را در دو بطر شراب سفيد ريخته ده روز گذارده پس از آن صاف نمايند و قدر شربتش شش مثقال است و در مقدار منقسمه يك مثقال بود كه بايد در آبهاى مقطر خوش‏بو چون گلاب و غيره ريخته به‏تدريج به نوشند" 15* وى سپس تركيباتى را براى بيماران مبتلا به سياه‏سرفه، اخراج خلط سينه، ورم مفاصل و غيره ارائه مى‏دهد.