خلاصة الحكمة / ج‏3 / 538 / اسامي علمي مفردات ..... ص : 525
شونيز/ شونوز/ سياهدانه/Nigella sativa L .
مخزن الأدويه: دائرة المعارف خوردنيها و داروهای پزشكی سنتی ايران (طبع قديم) / 1012 / كرنج ..... ص : 1012
اسم فارسی شونيز است و نيز بفارسی سياه دانه نامند
معارف گياهی / ج‏5 / 211 / سياه‏دانه ..... ص : 211
به فارسی «سياه‏دانه» و «سياه ‏تخمه» و در كتب قديم طب سنتی با نامهای «شونيز» و «شونوز» آمده است. و به عربی آن را «حب السودا» و «كمون اسود» می‏نامند. به فرانسوی‏Nigelle cultivee وAnis noir وCumin noir وPatte d ?araignee وNigelle وCheveux de Venus و به انگليسی‏Black cumin گفته می‏شود. گياهی است از خانواده‏Ranunculaceae جنس‏Nigella و نام علمی آن‏Nigella sativa L . می‏باشد.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏2 / 176 / تعريف: ..... ص : 175
جاورس: به فتح جيم و الف و فتح واو و سكون رای مهمله و سين اسم عربی است يا معرب از گاورس فارسی و به فارسی شونيز می‏گويند در ماهيت آن اختلاف بسيار كرده ‏اند چنانچه صاحب شمس الدار گفته كه آن را به شيرازی ارزن و به هندی باجره و مهر می‏گويند و آن سه قسم است يكی شبيه به برنج در فصل خود لكن برنج در قوت غذايی زياده از آن و جاورس در جميع احوال خود بهتر از دخن است الا آن در قبض قويتر و دوم هندی و آن را به فارسی ذره و به شيرازی زره می‏نامند و سوم فارسی و آن را به شيرازی كال می‏گويند و بعضی می‏گويند كه جاورس بنفشه دخن است ليكن جاورس فارسی است و لفظ دخن عربی نه آنكه آن هر دو قسم است و فرق فی‏مابين آن است كه دخن مسمی به يونانی ابوس را دانه منتظم در سنبله بلا غلاف می‏باشد و جاورس معروف به يونانی كنحوروس را دانه پوشيده در غلاف سنبله بود و بعضی می‏گويند كه جاورس قسمی از دخن است دانه آن كوچك و اغبر رنگ و شاخهای آن باريك و برگ آن مثل برگ گندم دقيق در جوهر می‏باشد و افضل آن مايل به سفيدی ملايم است كه پوست آن به سرعت زايل شود و اين بهتر برای غذاست و آنچه پوست آن نباشد و براق املس باشد آن بهتر بهر دوست و ابن سمجون گفته كه جاورس نزد اطبا نوعی از دخن كوچك دانه اغبر اللون شد القبض است و سه نوع است. جاورس سرد در اول و خشك در آخر دوم مولد خون حريره آن قاطع قی صفراوی و سوداوی است و خصوصا سويق آن قابض شكم و قاطع اسهال و مدر بول و حيض و مخرج جنين است.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 502 / خواص: ..... ص : 500
امام صادق عليه السلام فرمود: حبه سوداء برای هر درد شفاست و آن محبوب رسول خداست. گفته شد: مردم گمان می‏كنند آن حرمل است، فرمود: نه شونيز است، اگر نزد ياران پيغمبر می‏گفتی محبوب رسول خدا را برايم بياوريد، شونيز می‏آوردند.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 502 / خواص: ..... ص : 500
مفضل گويد: به امام صادق عليه السلام شكايت كردم از سختی بول كردن، فرمود: در آخر شب شونيز بخور.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 502 / خواص: ..... ص : 500
باز آن حضرت فرمود: در شونيز از هر درد شفا هست. من آن را می‏خورم برای تب، سردرد، درد چشم، شكم درد و بر آنچه بر من عارض می‏شود از دردها خدا به سبب آن بر من شفا می‏دهد.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 502 / خواص: ..... ص : 500
سياه دانه كه شونيز و سياه تخمه نيز ناميده می‏شود، دانه ‏های آن سياه رنگ وخوشبوی می‏باشد ولی گياه آن سمی است، دانه گياه مدر و مقوی، قاعده ‏آور و ضد كرم می‏باشد 
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 504 / خواص: ..... ص : 500
به فارسی سياه دانه و سياه تخمه و در كتب قديم طب سنتی با نامهای شونيز و شونوز آمده است و به عربی آن را حب السودا و كمون اسود می‏نامند.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 506 / خواص درمانی: ..... ص : 505
در اغراض 599 گويد: شونيز گرم و خشك است، به درجه سيم تيزی او بلغم را می‏برد.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 506 / خواص درمانی: ..... ص : 505
در مايروف م/ 365 گويد: شونيز لغتی است فارسی كه گاه به صورت شميز معرب شده و يونانيان آن را ملانيتون می‏گفتند.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 506 / خواص درمانی: ..... ص : 505
بهمنيار/ 199 گويد: سياه دانه كه معروف است و روی نان می‏پاشند و آن را شونيز هم می‏نوشته‏اند.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 506 / خواص درمانی: ..... ص : 505
شونيز (سياه دانه) گياهی است از تيره آلالگان جزء دسته خريقها كه پوشيده از كركهای ظريف است، و برخی از گونه‏های آن ممكن است فاقد كرك باشد. اين گياه به‏طور خودرو و در اكثر نقاط و از جمله ايران می‏رويد. برگهايش دارای تقسيمات باريك و گلهايش منفرد و دانه‏اش تيره رنگ و سه گوش و دارای بويی مخصوص است. ارتفاع آن تا 40 سانتيمتر می‏رسد و گلهايش آبی رنگند. سياه دانه را نانوايان برای خوشمزگی نان در موقع پخت روی آن می‏ريزند (فرهنگ فارسی، دكتر معين، ج 2، 1969).
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏4 / 206 / مشخصات: ..... ص : 206
به فارسی سياهدانه و سياه تخمه و در كتب قديم طب سنتی با نامهای شونيز و شونوز آمده است و به عربی آن را حب السودا و كمون اسود می‏نامند.
فرهنگ فارسی برهان قاطع / 722 / گرنج - ..... ص : 722
به فتح اول و كسر ثانی و سكون نون و جيم سياه‏ دانه‏ باشد و آن تخمی است سياه كه بر روی نان كنند و به ضم اول و كسر ثانی نيز آمده است و به كسر اول و فتح ثانی هم به اين معنی است و خرمای ابو جهل را و زهر قاتل را هم می‏گويند و به اين دو معنی به فتح اول و ثانی نيز گفته‏اند و با جيم فارسی هم درست است.
فرهنگ فارسی برهان قاطع / 598 / شينيز - ..... ص : 598
به فتح اول و كسر نون بر وزن شبديز به معنی شونيز است كه سياه‏ دانه‏ باشد و آن تخمی است كه بر روی خمير نان پاشند و به عربی حبة السودا خوانند.
فرهنگ فارسی برهان قاطع / 708 / كبودان - ..... ص : 708
به ضم اول و ثانی به واو مجهول رسيده و ثالث به الف كشيده و به نون زده نام قريه‏ای است از مضافات نيشابور و تخمی باشد كه آن را سياه‏ دانه‏ خوانند.
مسائل مستحدثه پزشكی / ج‏2 / 203 / گونه دوم: احاديث غير ناظر به تشريع ..... ص : 195
17. روايت مرفوع ابو هريره نزد احمد بن حنبل و مسلم و نيز روايت عايشه نزد احمد و به همان مضمون روايت مرفوع عمر نزد ابن ماجه كه از پيامبر اكرم صلی الله عليه و اله چنين نقل می‏كند: «در سياه‏ دانه‏ شفای هر دردی است مگر مرگ».
دانشنامه طب اهل بيت عليهم السلام / 474 / آخرين تحقيقات ..... ص : 474
نيز در پژوهه‏های تجربی با آزمون‏های فراوان به اين نتيجه دست‏يافته‏اند كه «سياه‏ دانه‏» در افزايش قدرت سيستم دفاعی و سامانه‏ی ايمنی بدن نقش مؤثر و مفيد داشته است و از عصاره‏ی آن در تهيه داروی ضد سرطان و درمان بيماری خطرناك «ايدز» بهره گرفته‏اند. اين است رمز و راز پيام‏های وحيانی اهل بيت (ع) در بين شگفتی‏های درمانی «سياه‏دانه» كه همواره در انتظار درخشش فزونتر آفتاب جهان‏فروز دانش پيامبر و خاندانش لحظه‏ شماری می‏كنيم.
فرهنگ داروها و واژه نامه های دشوار / متن / 237 / شونيز(zinu? s) ..... ص : 237
به فارسی سياه‏ دانه‏ نامند، نباتش شبيه به رازيانه و از آن درازتر و باريك‏تر و گلش زرد مايل به سفيدی ... و تخمش سياه و مغزش سفيد (تحفه، 168). و هو الكمون الاسود و يقال له ايضا الحبة السودا (شرح اسماء، م 39). شونيز لغتی است فارسی كه گاه به صورت شيمنيز معرب شده است. يونانيان باستان آن را ملانتيون‏Mel nthion می‏گفتند و جای تعجب است كه مؤلف شرح اسماء از واژه‏ای كه امروز بيشتر در مصر بكار می‏رود ذكری نكرده است. غرضم لغت حبة البركه است و بدين جهت آن را دارای بركت دانسته‏اند كه بزنان پس از زايمان برای تقويت ايشان می‏دهند (مايرهوف، م 365). سياه‏دانه كه معروف است و روی نان پاشند و آن را شونوز هم نوشته‏ اند و بوغنج به فتح غين نيز نامی فارسی از آن است (بهمنيار، 199).
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏5 / 68 / مشخصات ..... ص : 68
ابراهيم ابن ابی يحيی گويد: به امام صادق عليه السلام از زكام شكايت كردم، فرمود: صنعی از صنعتهای خدا و از لشكرهای او است. خداوند آن را فرستاده به سوی يك مرضی كه در بدن تو هست تا آن را از جای خود بكند. وقتی آن را از جای كند به وزن يك دانق (يك ششم درهم) شونيز (سياه‏ دانه‏) و نصف دانق كندس اينها را نرم كوبيده و به بينی می‏كشند كه زكام را می‏برد و اگر بتوانی آن را با هيچ معالجه نكن زيرا در زكام منافعی زياد وجود دارد.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 504 / خواص: ..... ص : 500
خواص دو نوع ديگر يكی عادت ماهانه بانوان را باز می‏كند، نوع سوم كشتن كرمهای معدی است. در دانه‏های سياه‏ دانه‏ جوهر روغنی همراه با مواد معطر و فرار ويتامين‏E و هورمونهای جنسی است و ويتامين «آ» و «د» هم دارد، پيشاب‏آور است و شير و عرق را زياد می‏كند و جنين را ساقط می‏كند. خوردن سياه‏ دانه‏ صبح ناشتا باعث سرخی گونه و باز شدن رخسار است، با عسل جهت انداختن كرمهای معده و خوردن آن با موم برای از بين بردن خال مفيد می‏باشد.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 504 / خواص: ..... ص : 500
مواد مؤثر موجود در سياه‏ دانه‏ بيش از آنكه جنبه غذايی داشته باشد از لحاظ درمانی و دارويی واجد اهميت و ارزش است ماده ‏های معدنی سياه‏ دانه‏ عبارت است از يد، گوگرد، منگنز، منيزيم، پتاسيم و كبالت كه در بسياری از بيماريهايش اسامی درمانی را بازی می‏كند. سياه‏ دانه‏ در ناراحتی‏ها و نارسايی‏های كبد حكم يك داروی مؤثر را دارد به‏طوری كه تلخی دهان و حتی يرقان ايكتر را درمان می‏بخشد.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 504 / خواص: ..... ص : 500
به فارسی سياه‏ دانه‏ و سياه تخمه و در كتب قديم طب سنتی با نامهای شونيز و شونوز آمده است و به عربی آن را حب السودا و كمون اسود می‏نامند.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 503 / خواص: ..... ص : 500
سياه‏ دانه‏ در نواحی مختلف جنوب اروپا و بعضی نقاط آسيا و ايران می‏رويد به‏علاوه پرورش می‏يابد. دانه‏اش تيره رنگ، سه گوش و دارای بوی مخصوص است، له‏شده آن بويی شبيه بوی زيره دارد، زمان گل دادن آن آخر ارديبهشت تا تير ماه است. زنبور عسل علاقه مفرط به نوش آن دارد، استفاده از اين گياه از قديم الايام بين ملل مختلف معمول بوده است. دانه‏اش دارای اثر مسهل و زياد كننده ترشحات شير است از دانه‏های آن هنوز هم برای مصارف مذكور و دفع گازهای معدی و بيماريهای نزله‏ای دستگاه تنفس استفاده می‏شود. گياه در اراك می‏رويد و در اصفهان و نواحی مختلفی از ايران پرورش می‏يابد به‏ علاوه هنوز هم در نانوايی‏ها سياه‏ دانه‏ را بر روی نان جهت معطر ساختن آن می‏پاشند.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی / ج‏3 / 503 / خواص: ..... ص : 500
اين گياه را روی نان می‏ريزند و اعراب می‏گويند: سياه‏ دانه‏ داروی هر بيماری است غير از مرگ. يكی از دانشمندان می‏گويد: در دانه سياه‏ دانه‏ وجود دو آلكالوئيد معروف به نام نيژل لين و كونيژل‏لين را محقق نموده كه مشابه داماس‏سنين و متيل داماس سنين به نظر می‏رسد.
هميشه لاغر و سلامت باشيد / 188 / سياه‏دانه از خانواده رامون كلاسه
سياه‏ دانه‏ هيستامين به وجود آمده در ريه آسميها را خنثی می‏نمايد و يك داروی آنتی‏آسماتيك می‏باشد.